Και μαζί με αυτά βέβαια η ψυχολογία των περισσοτέρων να βρίσκεται στο ναδίρ με –ει δυνατόν- ακόμη πιο πτωτικές τάσεις….
Τα συναισθήματα που βιώνονται είναι αγωνία, ανασφάλεια, φόβος, και μια διάχυτη αίσθηση αδυναμίας. Επίσης κυριαρχεί η αίσθηση της αδικίας για όλο αυτό που συμβαίνει. Υπάρχουν εκρήξεις θυμού και επιθετικότητας. Όλα αυτά μπορεί να οδηγήσουν στην αίσθηση μοναξιάς καθώς και στην απομόνωση των ατόμων. Επηρεάζονται βαθιά όλες οι διαπροσωπικές σχέσεις, οι οικογενειακές, οι φιλικές, οι ερωτικές. Είναι βέβαια προφανές πως αυτά και πολλά ακόμη συναισθήματα δεν βιώνονται ακριβώς και με τον ίδιο τρόπο από όλους τους ανθρώπους. Ο τρόπος που ο καθένας επηρεάζεται είναι πολύ προσωπικός και μοναδικός. Είναι πολλοί οι παράγοντες που επιδρούν σε αυτό τον τρόπο όπως: οι συνθήκες που ζει , ο χαρακτήρας του, οι δυνατότητες και οι περιορισμοί του, τα κίνητρα του καθώς και η διάθεση και η δυνατότητα του για δημιουργική προσαρμογή στις δύσκολες συνθήκες.
Σε δύσκολες φάσεις κάποιοι άνθρωποι μπορεί να γίνουν πολύ μαχητικοί και κάποιοι άλλοι να βουλιάξουν στην παθητικότητα, κάποιοι να είναι αισιόδοξοι, κάποιοι να πιστεύουν, να ελπίζουν και κάποιοι άλλοι να θεωρούν τους εαυτούς τους έρμαια της κατάστασης και αδύναμους να αντιμετωπίσουν το οτιδήποτε προκύψει. Σίγουρα, τέτοιου είδους σοβαρές κρίσεις δεν μας αφήνουν ανεπηρέαστους και αλώβητους. Οπωσδήποτε απειλείται σε κάποιο βαθμό η επιβίωσή μας και αυτό προκαλεί φόβο. Πότε αυτός ο φόβος γίνεται τρόμος, πανικός είναι ανάλογα με τον άνθρωπο και τις συνθήκες, βεβαίως. Σύμφωνα με τον Caplan (1964), η κρίση είναι μια «ψυχολογική αποσταθεροποίηση του ατόμου που έρχεται αντιμέτωπο με μια επικίνδυνη περίσταση, η οποία αποτελεί για το ίδιο το άτομο ένα σημαντικό πρόβλημα, το οποίο, προς το παρόν, αδυνατεί τόσο να αποφύγει όσο και να επιλύσει, χρησιμοποιώντας τις συνήθεις στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων». Πρόκειται δηλαδή για μια συνθήκη διαταραχής της ομοιόστασης του ανθρώπου, όπου το άτομο χάνει την ψυχική του ισορροπία και έρχεται αντιμέτωπο με δύο επιλογές, είτε να οδηγηθεί στην ψυχολογική ανάπτυξη είτε στην ψυχολογική αποδιοργάνωση.
Κάθε μορφή κρίσης όμως μπορεί να αποτελέσει και μια ευκαιρία για την περαιτέρω ωρίμανση ενός ατόμου. Το νόμισμα έχει δύο πλευρές συνηθίζουμε να λέμε. Η μία είναι η δυσάρεστη και ματαιωτική κατάσταση. Η άλλη πλευρά όμως μας δίνει τη δυνατότητα να κατανοήσουμε πολύ περισσότερο τον εαυτό μας: το κατά πόσο μπορούμε να προσαρμοστούμε ή όχι στα νέα δεδομένα. Καταρχήν χρειάζεται να έχουμε στο μυαλό μας ότι η αντίδραση στην κρίση αποτελεί μια φυσιολογική αντίδραση σε μια μη φυσιολογική κατάσταση. Είναι απολύτως κατανοητό και αναμενόμενο κατά την εμφάνιση των απροσδόκητων αλλαγών το άτομο μπορεί να χάσει προσωρινά την ψυχραιμία του αλλά και την ικανότητά του να λάβει αποφάσεις. Από την άλλη, η προσαρμογή του ατόμου εξαρτάται αρχικά ανάλογες προηγούμενες εμπειρίες του ατόμου. Ένα άτομο το οποίο έχει έρθει αντιμέτωπο στο παρελθόν με δυσκολίες που διακίνησαν ανάλογα συναισθήματα και απαιτούσαν συναισθηματική προσαρμογή, έχει την ιδιότητα να ανακαλεί τους τρόπους με τους οποίους κατάφερε να επιβιώσει εκείνη την χρονική στιγμή και να τους εφαρμόσει ξανά. Επιπλέον, η σύσφιξη των διαπροσωπικών σχέσεων αποτελεί σημαντική πηγή στήριξης καθώς τα άτομα που έρχονται σε επαφή με το κοινωνικό τους περιβάλλον, οικογενειακό και φιλικό, ανταπεξέρχονται με μεγαλύτερη ευκολία στις δυσκολίες. Η έμφαση επίσης στα θετικά χαρακτηριστικά και στα μέχρι τώρα «καλά» που έχει ο καθένας επιτύχει στη ζωή του, αποτελούν έναν επιπλέον τρόπο ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης και της υποκειμενικής αίσθησης και αντίληψης των πραγμάτων. Αντίθετα, οι αρνητικές σκέψεις, η καταστροφολογία,η έμφαση στο τι θα έπρεπε να έχει κάνει κανείς διαφορετικά, δεν βοηθούν το άτομο να βρει την ισορροπία του μέσα στη δύσκολη αυτή κατάσταση. Τα θετικά χαρακτηριστικά που έχει κάθε άνθρωπος αλλά και οι ευχάριστες αναμνήσεις και εμπειρίες, όπως επίσης και η έμφυτη τάση του ανθρώπου για προχώρημα, εξέλιξη και ζωή δεν μπορούν να χαθούν και να καταστραφούν από εξωτερικές συνθήκες, όσο αντίξοες και αν είναι αυτές.
Αν μείνει κανείς στο ότι φταίει η κρίση και ο συνεχείς μειώσεις που δεν μπορεί να χαρεί, τότε στερεί από τον εαυτό του την δυνατότητα να αλλάξει και να ζήσει την ζωή του με βάση τις δικές του επιθυμίες και ανάγκες. Τότε είναι που η κρίση γίνεται τροχοπέδη για οποιοδήποτε βήμα στη ζωή του. Ο άνθρωπος λοιπόν καλείται να αναθεωρήσει τις αξίες του, το σύστημα που αξιολογεί το περιβάλλον του αλλά και τον εαυτό του. Πρέπει να βρει νέες πηγές για να αντλεί ευχαρίστηση. Η ικανότητα προσαρμογής μας διέσωζε πάντα στο πέρασμα των αιώνων και αυτήν έχει να αναζητήσει ο καθένας. Αρκεί να υπερασπιστεί την επιθυμία του για ζωή. Σκοπός δεν είναι να μην υπάρχουν τα «δύσκολα» στη ζωή μας, αλλά να μπορούμε να τα αντιμετωπίζουμε και να μην στιγματίζουν αυτά όλη μας την πορεία.
Επιμέλεια: Αποστολία Ξηρομερίσιου
Ψυχολογος Α.Π.Θ ,εκ.Ψυχοθεραπευτρια Gestalt MSC Παν/μιου Θεσσαλιας
