Τι γίνεται όμως στις περιπτώσεις εκείνες που αυτό αποτελεί μια συνεχής κατάσταση που διαρκεί για πολλές μέρες; Τότε μιλούμε για κάτι διαφορετικό: Το σύνδρομο της «επαγγελματικής εξουθένωσης» ή όπως είναι ευρέως γνωστό «burn out».
Το σύνδρομο της «επαγγελματικής εξουθένωσης» είναι ένα φαινόμενο το οποίο εντοπίστηκε πιο έντονα στις αρχές της δεκαετίας 1990, τότε που ο τομέας της εργασίας σημείωνε δραστικές αλλαγές. Το αποτέλεσμα των αλλαγών αυτών καθρεπτίστηκε κυρίως στην ικανοποίηση που προσφέρει το επάγγελμα στον εργαζόμενο. Ουσιαστικά είναι ο τρόπος του οργανισμού μας να «απαντήσει» στο εργασιακό άγχος, τις πολλαπλές ευθύνες και τους απαιτητικούς ρυθμούς της δουλειάς στα οποία καλούμαστε να ανταπεξέλθουμε.
Ποια είναι τα συμπτώματα του συνδρόμου;
Το σύνδρομο της επαγγελματικής εξουθένωσης εκδηλώνεται σταδιακά και όχι εν μία νυκτί. Συνήθως προειδοποιεί το άτομο για την εμφάνισή του προετοιμάζοντάς το. Τα σημάδια όσο περνά ο καιρός γίνονται ολοένα και πιο έντονα ώσπου τελικά είναι πλήρως κατανοητά από το άτομο καθώς γιγαντώνονται .Τα συχνότερα συμπτώματα είναι η χρόνια κόπωση, η αδιαφορία, οι διαταραχές ύπνου, οι μεταβολές της διάθεσης και η κατάθλιψη. Σε γενικές γραμμές το άτομο μπορεί να αναπτύσσει σωματικές διαταραχές (διαταραχές της όρεξης(εναλλαγή ανορεξίας με βουλιμία), δερματίτιδες, κεφαλαλγίες, κ.α.) ψυχικές διαταραχές,(ανησυχία, νευρικότητα ή απάθεια, αίσθημα αναποτελεσματικότητας κ.α.) και συμπεριφορικές διαταραχές (ευερεθιστότητα, επιθετικότητα, καχυποψία, συχνές εκρήξεις θυμού , κοινωνική απόσυρση). Σε κάθε περίπτωση το έντονο και συσσωρευμένο stress που βιώνει επηρεάζει και άλλες παραμέτρους όπως τη σκέψη, τη μάθηση και την αντίληψη. Σταδιακά, ο εργαζόμενος παραιτείται από τη δουλειά, νιώθει συναισθηματική κούραση, απομονώνεται από τους συναδέλφους, μειώνει την παραγωγικότητα και την ενεργητικότητα του ,έχει περιορισμένες (ή και ανύπαρκτες) φιλοδοξίες ως προς τη δουλειά και φυσικά η αυτό-εικόνα του είναι αρνητική.
Πολλοί είναι οι παράγοντες που οδηγούν στη επαγγελματική εξουθένωση. Αξίζει να τονιστεί ότι δεν είναι μόνον το στρες της εργασίας ή οι αμέτρητες ευθύνες που το προκαλούν. Υπάρχουν και άλλοι εξίσου σημαντικοί, που πυροδοτούν το εργασιακό burnout. Πιο συγκεκριμένα, διακρίνονται τα αίτια που έχουν σχέση με:
-Τις συνθήκες εργασίας, όπως έλλειψη επαγγελματικής αναγνώρισης ή ικανοποιητικής αμοιβής, ασαφής ρόλος και καθήκοντα, απαιτητικοί ρυθμοί εργασίας και υψηλές προσδοκίες όλων, υπερβολικές ευθύνες, μονοτονία ή ανία, χαοτικό ή γεμάτο πίεση εργασιακό περιβάλλον
-Τους προσωπικούς παράγοντες ( η προσωπικότητα του ατόμου), όπως υπερβολική ευσυνειδησία και αφοσίωση, υψηλές προσωπικές προσδοκίες, έντονη πεποίθηση ότι τα καταφέρνουν όλα μόνοι τους, έλλειψη ύπνου και ξεκούρασης, σχέση εξάρτησης από την εργασία, ανάληψη περισσότερων ευθυνών από αυτό που αντέχουν, τελειομανία, πεσιμιστική εικόνα του εαυτού και του κόσμου
Σε περίπτωση που νιώσετε ότι κάποιο από τα συμπτώματα της επαγγελματικής κόπωσης σας «χτυπάει την πόρτα», καλό θα ήταν να αρχίσετε να σκέφτεστε τα εξής:
-Γίνετε συγκεκριμένοι και εντοπίστε με ακρίβεια ποια είναι τα προβλήματα που σας ταλαιπωρούν.
-Ρωτήστε να μάθετε ποια είναι τα καθήκοντά σας και εξασφαλίστε έτσι μια ξεκάθαρη εικόνα των υποχρεώσεών σας
-Μην υπερεκτιμάτε τις δυνάμεις σας. Προσπαθήστε να έχετε στόχους συγκεκριμένους που να μπορούν να υλοποιηθούν.
-Να αναζητάτε τη συνεργασία των άλλων και να αποφεύγετε την μοναχική δραστηριότητα όσο είναι εφικτό στην καθημερινότητά σας.
-Βάλτε τα όριά σας και διαχειριστείτε σωστά το χρόνο σας .Κάντε εξάσκηση στο πως θα λέτε «όχι» σε ό,τι δεν μπορείτε να αναλάβετε. Άλλωστε, όσα περισσότερα «όχι» θα ξεστομίζετε, τόσα περισσότερα «ναι» θα λέτε για τα πράγματα που θέλετε πραγματικά να κάνετε και έχετε ανάγκη.
-Σε περίπτωση που τα συμπτώματα επιμένουν, μη διστάσετε να σκεφτείτε την προοπτική να κάνετε ένα διάλειμμα. Ζητήστε άδεια και αξιοποιήστε την όπως θέλετε! Εκμεταλλευτείτε το χρόνο μακριά από την εργασία σας για να ανακάμψετε και να εξετάσετε τις εναλλακτικές σας λύσεις και να γνωρίσετε μια πιο δημιουργική πλευρά του εαυτό σας.
Να θυμάστε πάντως ότι ο πανικός είναι ο πιο κακός σύμβουλος. Χρειάζεται απλά να αφουγκραζόμαστε τα σημάδια, να ακούμε το σώμα και τη ψυχή μας όταν μας «μιλάνε» και τελικά θα είμαστε σε θέση να το αντιμετωπίσουμε και αυτό. Αρκεί να ψάξουμε και να μάθουμε τον τρόπο!
Επιμέλεια: Αποστολία Ξηρομερίσιου
Ψυχολογος Α.Π.Θ ,εκ.Ψυχοθεραπευτρια Gestalt MSC Παν/μιου Θεσσαλιας
