Σαρακατσαναίοι Και Ελληνική Επανάσταση

''Θαρσείν χρη, ταχ' αύριον έσετ΄ άμεινον" έλεγε η Θεά Αθηνά δια χειλέων του πολυμήχανου Οδυσσέως στους καταβεβλημένους Έλληνες οι οποίοι πολιορκούσανε την Τροία προτρέποντας τους με αυτόν τον τρόπο να έχουνε θάρρος γιατί η επόμενη ημέρα ίσως ήταν καλύτερη. 

Οι ήρωες της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821 σταθήκανε ένα βήμα ακόμη παραπέρα καθότι τολμήσανε, δείξανε το απαιτούμενο θάρρος χωρίς όμως να νιώθουνε βέβαιοι ότι η επόμενη ημέρα θα ήταν καλύτερη. Ίσως ήταν και χειρότερη, ίσως και η τελευταία τους. Κι αυτό διότι οι αναλογίες Τουρκικού και Ελληνικού "στρατού" (εάν μπορεί κάποιος να τον χαρακτηρίσει στρατό τότε) ήταν εξαιρετικά δυσανάλογες και μόνο με θαύμα θα μπορούσανε να ανατραπούνε οι συσχετισμοί όπως και έγινε. Αυτό όμως δεν τους ένοιαζε διόλου καθότι ήταν τόσο έντονος και διακαής ο πόθος τους για ελευθερία που βασικό τους κριτήριο ήταν η ανιδιοτέλεια. Να προσφέρουνε στο δέντρο της Ελευθερίας και μόνο. Τους αρκούσε και μόνον το γεγονός ότι αυτήν η επόμενη ημέρα θα ήταν ελεύθερη, θα τους έβρισκε με το κεφάλι ψηλά, όχι σκυμμένο, όχι προσκυνημένο, όχι ντροπιασμένο. Αυτό ακριβώς μας επιβεβαιώνει και ο Ρήγας Φεραίος στον Θούριο του ΄΄καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή παρά 40 χρόνια σκλαβιά και φυλακή΄΄. Πρωτεργάτες αυτής της σκέψεως αλλά κυρίως αυτού του εν΄ τοις πράγμασι τρόπου ζωής ήταν οι Σαρακατσαναίοι οι οποίοι από την στιγμή της αλώσεως της Κωνσταντινούπολης δεν θέλησαν καν να συμβιβαστούνε με την ιδέα της υποταγής και της προσκυνημένης ζωής.  Εραστές της αδάμαστης ελευθερίας, θιασώτες του ανυπότακτου Ελληνικού πνεύματος παρέμειναν άξιοι συνεχιστές του Ελληνικού πνεύματος και ψυχής.  Πανάρχαια Ελληνική νομαδική φυλή (όπως θα πει και ο Καθηγητής Ανθρωπολογίας Άρης Πουλιανός στο σύγγραμμα του ΄΄Σαρακατσαναίοι, ο Αρχαιότερος Λαός της Ευρώπης, η απωθημένη ράτσα ή η σπίθα του Ελληνισμού;) η οποία επέλεξε την σκληροτράχηλη ζωή στα βουνά με την καπνισμένη από το μπαρούτι φουστανέλα από την συμβιβασμένη και καλή, ήρεμη ζωή στους κάμπους. 

Ποτέ δεν σταμάτησαν να επαναστατούν κατά του Τουρκικού ζυγού. Ποτέ δεν έκλιναν το γόνυ τους για να προσκυνήσουν τον Τούρκο να τους χαρίσει τη ζωή αλλά ούτε και για να έχουν τα οφέλη της ευμένιας του αλλά ο φλάμπουρας υψώνονταν σε κάθε Σαρακατσάνικο τσελιγκάτο καθ΄όλη την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Ουδέποτε προδώσανε τις αρχές και τις αξίες τους, τουναντίον παρέμειναν προσηλωμένοι στα Ελληνορθόδοξα ιδεώδη και πιστεύω, φτάνοντας στην ολοκληρωτική θυσία του ίδιου τους του εαυτού για χάριν της Ελευθερίας της πατρίδος, καίτοι δεν θα ζούσανε να την απολαύσουνε. Προτίμησαν συνειδητά όλη τους τη ζωή να είναι ανυπότακτοι, απροσκύνητοι, στερούμενοι τις χαρές και απολαύσεις της συμβιβασμένης ζωής. Στελέχωσαν την Κλεφτουριά αναδεικνύοντας ηγετικές φυσιογνωμίες όπως ο Κατσαντώνης, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, ο Βασίλης Δίπλας, ο Γρηγόρης Λιακατάς, ο Γεώργιος Χασιώτης, ο Γεώργιος Τσιόγκας, ο Ανδρέας Ίσκος, ο Καραγιαννάκης, ο Γώγος Μπακόλας και αναρίθμητοι άλλοι. Εν μέσω όλων αυτών πρώτος αναδείχθηκε ο Κατσαντώνης ο οποίος ανακηρύχθηκε αρχηγός όλων των Κλεφτών και των Αρματολών στη κλεφταρματολική σύναξη η οποία πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 1807 στην Αγία Μαύρα της Λευκάδας με πρωτοβουλία των Καποδίστρια, Κολοκοτρώνη, του Στρατηγού Εμμανουήλ και του Μητροπολίτου Ναυπακτίας Ιγνατίου. Εκεί εν΄ μέσω  όλων των μεγάλων ονομάτων της Κλεφτουριάς ο Κατσαντώνης αναγνωρίστηκε ως ΄΄Αρχηγός όλων των Κλεφτών΄΄(ήτοι κατόπιν όλης της Προεπαναστατικής Κλεφτουριάς)!! 

Οι νομάδες Σαρακατσαναίοι στάθηκαν μπροστάρηδες στον αγώνα για την απελευθέρωση της πατρίδος από τον Τούρκο κατακτητή. Από τη στιγμή κιόλας της Αλώσεως της ΄΄Πόλης΄΄ δε θέλησαν να συμβιβαστούν με αυτήν την ιδέα. Θρήνησαν για τον χαμό της Βασιλεύουσας, ντύθηκαν στα μαύρα, βούλωσαν τα κουδούνια των προβάτων τους και διατηρούσαν έκτοτε μόνο μαύρα ή αλλιώς ΄΄λάϊα΄΄ πρόβατα στα κοπάδια τους ως ελάχιστη ένδειξη διαμαρτυρίας. Στις μεγάλες ώρες του Έθνους, στις ώρες της τόλμης και της αποφασιστικότητας έδειξαν λεβεντιά και ανιδιοτέλεια αποδεικνύοντας έτσι ότι είναι άξιοι συνεχιστές των Αρχαίων Ελλήνων και δη των Δωριέων. 

Κατά τον Patrick Leigh Fermol (Ρούμελη, οδοιπορικό στη Βόρεια Ελλάδα) ΄΄οι Σαρακατσαναίοι είχαν ένα αδάμαστο ήθος για την ελευθερία΄΄  ενώ σε άλλο σημείο ο Γιάννης Βλαχογιάννης (Ν. Κασομούλη, Στρατιωτικά Ενθυμήματα θα πει: ΄΄ Οι Σαρακατσιαναίοι είναι αυτοί που συστηματικά βγάλαν από μέσα τους και θρέψαν και θέριεψαν την Ελληνική Κλεφτουριά΄΄. Ο ίδιος σε άλλο σημείο αναφέρει πως: ΄΄Από την αδάμαστη και άγρια ζωή των Σαρακατσαναίων αλλά και των άλλων λαών της Ρούμελης, μάλιστα των λαών του Βάλτου ξεπήδησαν οι φοβερότεροι κλέφτες οι παλιοί και ληστές έπειτα, οι διάδοχοι των πρώτων΄΄!!

Το δέντρο αυτό της Ελευθερίας το οποίο ποτίστηκε με ποταμούς αίματος χιλιάδων Ελλήνων άνθισε, καρποφόρησε, γαλήνεψε τις δεδικαιωμένες ψυχές των αγνών ηρώων. Στις μέρες μας όμως έχει και πάλι στερέψει και τείνει να ξεραθεί καθότι η ελευθερία του Έλληνα έχει απολεσθεί. Αυτή τη φορά όχι με τα κουμπούρια και τα καρυοφύλλια – διότι έχουνε πλέον πειστεί όλοι οι πολέμιοι της Πατρίδος μας ότι κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό να εφαρμοστεί στον Έλληνα ο οποίος τη ύστατη στιγμή ξυπνάει και μεταλλάσσεται από γραικός σε θεριό ανήμερο. Με ύπουλους και δόλιους τρόπους, κεκαλυμμένους επιχειρούνε να πετύχουνε αυτό το οποίο δεν πετύχανε με τα όπλα πάντα με την συνεργασία ΄΄ντόπιων΄΄ εφιαλτών καθότι αυτός ο τόπος ανέκαθεν γεννούσε Λεωνίδες και Σπαρτιάτες πλην όμως γεννούσε και ΄΄εφιάλτες΄΄ λες και έχει ευχή και κατάρα συνάμα. Χρέος του σημερινού Νεοέλληνα έναντι της ιστορίας αλλά και έναντι της προσωπικής του αξιοπρέπειας αποτελεί η συνέχιση και διατήρηση αυτού του αιώνιου δέντρου της Ελευθερίας. Όχι απαραίτητα με αίμα αλλά με διατράνωση των Ελληνορθόδοξων ιδεωδών, αρχών και αξιών τα οποία ως σκοπός τους είναι να μεταλαμπαδεύουν ακάματα το αέναο φως της αληθείας που φέρει μέσα τους η Ελληνορθοδοξία στα πέρατα του κόσμου. Αλλά και πάλι εάν παραστεί ανάγκη για ολοκληρωτική θυσία με αίμα τότε η πρώτη σκέψη θα πρέπει να είναι πως θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία και πως η συμβιβασμένη ζωή δεν πρέπει στον Έλληνα ξεπερνώντας κάθε ενδοιασμό. Η ανυποταξία αυτή της Σαρακατσάνικης ψυχής σε συνδυασμό με την βαθιά πίστη του στο Θεό, θα πρέπει να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση και αφορμή για αποτίναξη της δουλικής και υποταγμένης – δικής τους - νοοτροπίας την οποία ματαίως επιδιώκουν να μας επιβάλουνε. 

Στυλιανός Σούρλας

Δ ι κ η γ ό ρ ο ς

Πτυχιούχος Θεολογικής Σχολής

τ. Πρόεδρος του Συνδέσμου Σαρακατσαναίων Λάρισας